मुलुकमा बिध्यमान जायज जनआक्रोश र नाजायज अराजकता – समाधान खोज्नैपर्छ!
रक्तपात हुने बेला कुर्ने कि अहिले नै गम्भीर सुधारको बाटो रोज्ने?
नेपाल अहिले गहिरो असन्तुष्टिको अवस्थामा छ। मुलुकमा व्यापक भ्रष्टाचार, अक्षम शासन प्रणाली, बढ्दो बेरोजगारी, आर्थिक संकट, र संस्थागत बेथितिले जनता निराश छन्। निरन्तर अस्थिरता र सरकार परिवर्तनका कारण राज्य संयन्त्र ठप्प जस्तै बनेको छ। यही असन्तोष व्यवस्थापन गर्न नसक्दा फेरि अराजकता मौलाउने खतरा छ।
अब समय आइसकेको छ, पुरानै प्रणालीमा अल्झिने कि ठोस सुधारका लागि अघि बढ्ने? समाधान खोज्न यी पाँच आधारभूत सुधारहरू अनिवार्य छन्:
---
१. प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी: स्थायित्व र जवाफदेहिताको ग्यारेन्टी
अहिलेको समस्या:
नेपालको संसदीय प्रणालीमा सरकार अस्थिर छ। सांसदहरूलाई मन्त्री बनाउने चलनका कारण संसद्को मूल भूमिका कमजोर हुन्छ।
प्रधानमन्त्री फेरिरहने अस्थिरता विकास र नीति स्थायित्वका लागि बाधक बनेको छ।
सत्तामा टिक्न अनेकौं सम्झौता गर्नुपर्ने बाध्यता हुँदा नेतृत्व दृढ हुन सक्दैन।
समाधान:
✅ राष्ट्र प्रमुख (राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्री) प्रत्यक्ष निर्वाचित हुने।
✅ दुई कार्यकालको सीमा (१० वर्षभन्दा बढी सत्ता चलाउन नपाउने)।
✅ कार्यकालपछि राजनीतिमा पुन: फर्किन नमिल्ने व्यवस्था।
फाइदा:
प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारीले सरकार स्थिर बनाउँछ।
सरकारमा आउने नेता जनताप्रति प्रत्यक्ष उत्तरदायी हुन्छन्, सांसदहरूको दवाबमा सरकार परिवर्तन हुँदैन।
नीति निर्माण र कार्यान्वयनमा स्थायित्व आउँछ।
---
२. कर्मचारीतन्त्रको पुनर्संरचना: E-Governance मार्फत पारदर्शी प्रशासन
अहिलेको समस्या:
ढिलोसुस्ती गर्ने कर्मचारीतन्त्र, बिचौलियाको हाबी, नागरिक सेवा प्रवाहमा ढिलाइ।
फाइल हराउने, अनावश्यक नियमकानुन, भ्रष्टाचारको जालो।
डिजिटल प्रविधिको उपयोग नगर्दा सेवा प्रवाह सुस्त।
समाधान:
✅ E-governance (डिजिटल प्रशासन) को मजबुत आधार तयार गर्ने।
✅ अनलाइन सेवा, स्मार्ट प्रविधि, र प्रविधिमा दक्ष कर्मचारीतन्त्रको विकास।
✅ अनावश्यक कर्मचारी संरचना हटाई छरितो, प्रभावकारी प्रशासन।
फाइदा:
सरकारी सेवा सजिलो, पारदर्शी, र प्रभावकारी बन्छ।
भ्रष्टाचार घट्छ, किनभने डिजिटल प्रणालीले अनियमितता कम गर्छ।
अनावश्यक झन्झट हटेर नागरिक सेवा सहज हुन्छ।
---
३. भ्रष्टाचार नियन्त्रण: स्वायत्त, प्रभावकारी संयन्त्र
अहिलेको समस्या:
भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्ने संस्थाहरू आफैं पक्षपातपूर्ण।
ठूला भ्रष्टाचारका मुद्दा अदालतसम्म पुगे पनि सजाय नहुने प्रवृत्ति।
सम्पत्ति विवरण दिने व्यवस्था भए पनि कार्यान्वयन कमजोर।
समाधान:
✅ अख्तियार, सम्पत्ति शुद्धीकरण, महालेखा जाँचजस्ता निकायहरूको पुनर्संरचना।
✅ जनताको प्रत्यक्ष अनुमोदन पाउने स्वतन्त्र संयन्त्र बनाउने।
✅ सार्वजनिक पदमा रहेका व्यक्तिहरूको सम्पत्ति विवरण अनिवार्य गर्ने।
✅ भ्रष्टाचार प्रमाणित भए सम्पत्ति जफत गर्ने कानुनको कडाइ।
फाइदा:
सरकार र सार्वजनिक संस्थामा जवाफदेहिता आउँछ।
ठूला माछा समेत कारबाहीको दायरामा आउँछन्।
आर्थिक प्रणाली पारदर्शी हुन्छ।
---
४. राजनीतिक दलभित्र लोकतन्त्र: पार्टी अध्यक्षको ‘राजतन्त्र’ अन्त्य गर्ने कानुनी प्रावधान
अहिलेको समस्या:
केही व्यक्ति र परिवारको नियन्त्रणमा पार्टी रहने प्रवृत्ति।
आन्तरिक लोकतन्त्रको अभाव, खुला प्रतिस्पर्धा हुँदैन।
एकै व्यक्तिले दशकौंसम्म पार्टी चलाउने प्रवृत्ति।
समाधान:
✅ पार्टी अध्यक्ष, केन्द्रीय पदाधिकारी लगायतको पदावधि निर्धारण गर्ने।
✅ प्रत्येक ५ वर्षमा पार्टी नेतृत्व परिवर्तन गर्नुपर्ने बाध्यकारी कानुन।
✅ पार्टी उम्मेदवारी चयनमा खुला प्रतिस्पर्धा गर्ने।
फाइदा:
नयाँ पुस्ताले नेतृत्व गर्न मौका पाउँछ।
नेताहरू जनताका लागि जवाफदेही बन्छन्, पार्टीभित्र लोकतन्त्र बलियो बन्छ।
परिवारवाद, गुटबन्दी हट्छ।
---
५. संघीयता सुधार: बलियो स्थानीय सरकार, छरितो संघीय संरचना
अहिलेको समस्या:
सात प्रदेश खर्चिलो भएका छन्, तर तिनको प्रभावकारिता न्यून छ।
स्थानीय सरकारलाई अधिकार दिए पनि स्रोतसाधन र संरचनागत कमजोरी।
संघीय सरकार, संसद, प्रदेश, स्थानीय तहमा दोहोरो खर्च।
समाधान:
✅ प्रदेशहरूको पुनर्संरचना, मुख्य भूमिका नीति समन्वयमा सीमित गर्ने।
✅ संघीय संसद्को आकार घटाउने, अनावश्यक मन्त्रालयहरू हटाउने।
✅ स्थानिय सरकारलाई थप अधिकार र स्रोत प्रदान गर्ने।
✅ अनावश्यक आयोग, निकाय, विभाग खारेज गर्ने।
फाइदा:
सरकारको खर्च घट्छ, बजेट सदुपयोग हुन्छ।
स्थानीय सरकार बलियो भई सेवा प्रवाह चुस्त हुन्छ।
संघीय संरचना प्रभावकारी बन्छ।
---
अब के गर्ने?
नेपालमा अहिले व्यापक असन्तोष छ। जनता परिवर्तन चाहन्छन्। तर, त्यो परिवर्तन अस्थिरता, तोडफोड, हिंसाबाट सम्भव छैन।
हामीले राजनीतिक प्रणाली सुधार नगरेसम्म सधैं अस्थिरताको चक्रमा फसिरहनेछौं।
✅ अस्थिर संसदीय व्यवस्थाको अन्त्य गर्दै प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी प्रणाली।
✅ भ्रष्टाचार नियन्त्रणका लागि स्वतन्त्र र प्रभावकारी संयन्त्र।
✅ पार्टीभित्रको तानाशाही प्रवृत्ति अन्त्य गर्न कानुनी सुधार।
✅ छरितो, कम खर्चिलो संघीय संरचना।
✅ डिजिटल प्रशासन, प्रभावकारी सेवा प्रवाह।
👉 अब बहस होइन, निर्णय गर्ने बेला हो। तपाईं के सोच्नुहुन्छ? तपाईंकै विचार परिवर्तनको शक्तिशाली आधार हुन सक्छ!
अझ मजबुत गणतान्त्रिक ब्यबस्था बनाउन योग्दान हुन्छ !
लाल सलाम
No comments:
Post a Comment
Thank You